Şarbon Nedir,Türleri Nelerdir,Tedavisi Nasıldır?
Şarbon Nedir?
Şarbon diğer adıyla antrax, bacillus anthracis adı verilen bakterinin ana olarak hayvanlarda daha sonra da insanlarda yaptığı ve tedavi edilmediğinde ölümcül olan bir hastalıktır.Şarbon ot yiyen hayvanlardan insanlara bulaşır.Zoonotik(hayvansal) bir enfeksiyondur.İhbarı zorunlu olan A grubu hastalıklarındandır.Ayrıca şarbon, bilinen en eski hastalıklardan biridir.
Şarbon Dünyada 1. Sırada Biyolojik Silah Olarak Bilinmektedir
50 kilogramlık şarbonun 500.000 kişinin yaşadığı bir yerleşim bölgesine havadan şarbon bakterisi püskürtülmesi sonucu 125.000 kişinin öleceği öngörülmektedir.
Şarbon Nerelerde Görülür?(Şarbonun Epidemiyolojisi)
Şarbon dünyada gittikçe azalmaktadır.Ama hala tamamen önüne geçilememiştir.Bu hastalık bazı Latin Amerika, Afrika ve Asya ülkelerinde endemik(o bölgeye özgü) olarak görülmektedir.Şarbon ülkemizde de endemiktir ama görülme sıklığı tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de gittikçe azalmaktadır.Özellikle İç ve Doğu Anadolu Bölgelerinde daha sık görülmektedir.Bunun sebebi hayvancılığın bu bölgelerde daha gelişmiş olmasıdır.Ülkemizde şarbon hastalığı yılın her mevsiminde görülebilir. Ancak sıcak ve kurak aylarda hayvan ve insan şarbonu daha fazla görülmektedir.
Şarbon Türleri
Deri Şarbonu
Şarbon vakalarının %95'i deri şarbonu olarak görülmektedir.Hastalığın ilk aşamasında deride küçük,ağrısız ama kaşıntılı bir papül(1 cm'den küçük kabarıntı) meydana gelir.Bu papül büyüdükçe vezikül(içi su dolu kabartı) oluşturmaya başlar.2 gün içerisinde ise ülserleşerek etrafında dokuyu da harap eder,ödem oluşur ve deride son derece belirgin siyah bir görüntü oluşur.Bu lezyonun içindeki gram pozitif bacillus anthracis bakterisi vücuda yayıldığında sepsis denilen ağır bir tablo görülür ve tedavi edilmediğinde ölümle sonuçlanabilir.Halk arasında daha çok hayvancılıkla uğraşan çobanlarda görüldüğü için deri şarbonu, şark çıbanı ve siyah görüntüsünden dolayı karakabarcık adlarıyla da anılır.
Akciğer Şarbonu
Şarbonun nadir görülen bir formudur.Tüm şarbon vakalarının %5'inden azını oluşturur.Bakterinin inkübasyon süresi yani hastalığın ortaya çıkma süresi 10 gün civarındadır ama bazı hastalarda bu süreç uzamaktadır.Akciğer şarbonu tablosu üst solunum yolu enfeksiyonuna benzer bir şekilde başlar.Kişinin ateşi çıkar,titremeler görülür.Ancak ilerleyen bir kaç gün içerisinde aniden kişide güçlükle nefes alma(dispne), yoğun öksürük, bakteriyemi(kanda bakteri tespiti) tabloları ortaya çıkar.Tedavi edilmediğinde çok yoğun bir tablo oluşur ve kişi 2-3 gün içerisinde hayatını kaybeder.
Bağırsak Şarbonu
Bu form da şarbonun nadir görülen formlarındandır.Genellikle hastalıklı hayvanın etinin yenilmesinden sonra ortaya çıkar.Kişide iştahsızlık,bulantı,kusma,ateş,karın ağrısı ve kanlı ishal gibi durumlar görülür.İlerleyen durumlarda kişide asit(karın bölgesinde sıvı toplanması) ve peritonit(periton iltihaplanması) meydana gelir.Tedaviye başlansa bile genelde ölüm hastaların yarısında görülür.
Şarbonun Bulaşma Yolları
1-)Endüstriyel Kökenli Şarbon
Bakteri sporları ile kontamine;
Keçi kılı
Yün deri
Post
Hayvan kemiği
gibi maddelerden bulaşabilir.
Ayrıca hastalıklı hayvanın ürünlerinin sanayide işlenmesi esnasında deriye bulaştığında deri şarbonu,inhalasyon(soluma) yapıldığında akciğer şarbonu görülür.
2-)Tarımsal Kökenli Şarbon
Hastalıklı veya ölen hayvanların kesilmesi, yüzülmesi esnasında direkt temasla deri şarbonu meydana gelir. Enfekte etlerin yenilmesi ile de bağırsak şarbonu görülür.
3-)Laboratuvar Kökenli Şarbon
Laboratuvarda bacillus anthracis bakterisinin incelenmesi sırasında gerekli önlemler alınmadığında veya kaza sonucu kişilere bulaştığında da şarbon vakaları görülebilmektedir.
Şarbon Tedavisi
Şarbon bakteriyel bir enfeksiyon olduğu için tedavide de antibiyotik tercih edilecektir.Bacillus anthracis bir çok antibiyotiğe duyarlı olan bir bakteridir.Bu yüzden yapılan antibiyotik duyarlılık testlerinde şarbon için en çok kullanılan antibiyotik penisilindir.Penisilin allerjisi olan kişilerde ise birinci kuşak sefalosporinler,tetrasiklinler,kloramfenikoller alternatif olarak kullanılabilir.Hastalığın ağırlığına göre verilen antibiyotiğin hızı ve derecesi değişiklik göstermektedir.Eğer hastalığa larinks,trakea gibi bölgelere bası yapan hayati ödemler eşlik ederse tedaviye ödem azaltıcı steroidler de(Kortizol) eklenir.Deri şarbonunda cerrahi bir müdahale yapılmamalıdır.Bu bakterinin daha çok yayılmasına ve sistemik sorunlar meydana getirmesine sebep olur.Antibiyotik tedavisi verilirken lezyonun gazlı bir bezle kapatılması yeterli olacaktır.Vücuda yayılan ve sistemik sorunlar oluşturan şarbon vakalarında semptomlara yönelik destekleyici tedaviler de uygulanır.
Mikrobiyolojik Şarbon Tanısı
Laboratuvarda şarbonun türüne göre yara,lenf nodu,kan,periton sıvısı,beyin omurilik sıvısı gibi örnekler alınır.Bu örnekler;
Direkt mikroskobik inceleme
Kültür
Serolojik testler
ELISA
İmmunublot testler
İndirekt mikrohemagglütinasyon testi
Polimeraz zincir reaksiyonu
gibi mikrobiyolojik yöntemlerle incelenir.
Korunma ve Kontrol Yöntemleri
1-)Şarbon için risk altındaki kişilerin başlıca uyarılması gerekir.Örneğin hayvancılıkla uğraşan insanların hasta hayvanların etlerini kesip yememesi konusunda uyarı yapılmalıdır.Herhangi bir şüphede de bildirilmesi zorunlu bir hastalıktır.
2-)Basillus anthracis bakterisinin sporları canlılığını toprakta uzun süre koruyabilmektedir.Bu nedenle tarımla uğraşan ve endemik bölgede bulunan insanlar aşılanmalıdır.İnsanlar için protektif antijenden yapılan aşılar kullanılmaktadır.
3-)Şarbon hastalığından şüphelenilen hayvan derin bir şekilde gömülmelidir.Yapılabiliyorsa 2 metre çukurlar açılıp üstüne kireç dökülmelidir.Bunun sebebi şarbon bakterisinin hayatta kalma becerisinin çok yüksek olması ve salgın yapma riskinin büyük olmasıdır.
4-)Hayvanların hatalığa yakalanmadan önce risk grubundaysa attenüe spor aşısı ile aşılanması gerekir.
5-)Laboratuvarda enfeksiyon ajanıyla direk çalışan sağlık personeli de aşılanmalıdır.
6-)Hasta hayvanların kullandığı yem,gübre gibi materyaller yakılarak yok edilmelidir.
Şarbon diğer adıyla antrax, bacillus anthracis adı verilen bakterinin ana olarak hayvanlarda daha sonra da insanlarda yaptığı ve tedavi edilmediğinde ölümcül olan bir hastalıktır.Şarbon ot yiyen hayvanlardan insanlara bulaşır.Zoonotik(hayvansal) bir enfeksiyondur.İhbarı zorunlu olan A grubu hastalıklarındandır.Ayrıca şarbon, bilinen en eski hastalıklardan biridir.
Şarbon Dünyada 1. Sırada Biyolojik Silah Olarak Bilinmektedir
50 kilogramlık şarbonun 500.000 kişinin yaşadığı bir yerleşim bölgesine havadan şarbon bakterisi püskürtülmesi sonucu 125.000 kişinin öleceği öngörülmektedir.
Şarbon Nerelerde Görülür?(Şarbonun Epidemiyolojisi)
Şarbon dünyada gittikçe azalmaktadır.Ama hala tamamen önüne geçilememiştir.Bu hastalık bazı Latin Amerika, Afrika ve Asya ülkelerinde endemik(o bölgeye özgü) olarak görülmektedir.Şarbon ülkemizde de endemiktir ama görülme sıklığı tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de gittikçe azalmaktadır.Özellikle İç ve Doğu Anadolu Bölgelerinde daha sık görülmektedir.Bunun sebebi hayvancılığın bu bölgelerde daha gelişmiş olmasıdır.Ülkemizde şarbon hastalığı yılın her mevsiminde görülebilir. Ancak sıcak ve kurak aylarda hayvan ve insan şarbonu daha fazla görülmektedir.
Şarbon Türleri
Deri Şarbonu
 |
| Deri Şarbonu |
Şarbon vakalarının %95'i deri şarbonu olarak görülmektedir.Hastalığın ilk aşamasında deride küçük,ağrısız ama kaşıntılı bir papül(1 cm'den küçük kabarıntı) meydana gelir.Bu papül büyüdükçe vezikül(içi su dolu kabartı) oluşturmaya başlar.2 gün içerisinde ise ülserleşerek etrafında dokuyu da harap eder,ödem oluşur ve deride son derece belirgin siyah bir görüntü oluşur.Bu lezyonun içindeki gram pozitif bacillus anthracis bakterisi vücuda yayıldığında sepsis denilen ağır bir tablo görülür ve tedavi edilmediğinde ölümle sonuçlanabilir.Halk arasında daha çok hayvancılıkla uğraşan çobanlarda görüldüğü için deri şarbonu, şark çıbanı ve siyah görüntüsünden dolayı karakabarcık adlarıyla da anılır.
Akciğer Şarbonu
Şarbonun nadir görülen bir formudur.Tüm şarbon vakalarının %5'inden azını oluşturur.Bakterinin inkübasyon süresi yani hastalığın ortaya çıkma süresi 10 gün civarındadır ama bazı hastalarda bu süreç uzamaktadır.Akciğer şarbonu tablosu üst solunum yolu enfeksiyonuna benzer bir şekilde başlar.Kişinin ateşi çıkar,titremeler görülür.Ancak ilerleyen bir kaç gün içerisinde aniden kişide güçlükle nefes alma(dispne), yoğun öksürük, bakteriyemi(kanda bakteri tespiti) tabloları ortaya çıkar.Tedavi edilmediğinde çok yoğun bir tablo oluşur ve kişi 2-3 gün içerisinde hayatını kaybeder.
Bağırsak Şarbonu
Bu form da şarbonun nadir görülen formlarındandır.Genellikle hastalıklı hayvanın etinin yenilmesinden sonra ortaya çıkar.Kişide iştahsızlık,bulantı,kusma,ateş,karın ağrısı ve kanlı ishal gibi durumlar görülür.İlerleyen durumlarda kişide asit(karın bölgesinde sıvı toplanması) ve peritonit(periton iltihaplanması) meydana gelir.Tedaviye başlansa bile genelde ölüm hastaların yarısında görülür.
Şarbonun Bulaşma Yolları
1-)Endüstriyel Kökenli Şarbon
Bakteri sporları ile kontamine;
Keçi kılı
Yün deri
Post
Hayvan kemiği
gibi maddelerden bulaşabilir.
Ayrıca hastalıklı hayvanın ürünlerinin sanayide işlenmesi esnasında deriye bulaştığında deri şarbonu,inhalasyon(soluma) yapıldığında akciğer şarbonu görülür.
2-)Tarımsal Kökenli Şarbon
Hastalıklı veya ölen hayvanların kesilmesi, yüzülmesi esnasında direkt temasla deri şarbonu meydana gelir. Enfekte etlerin yenilmesi ile de bağırsak şarbonu görülür.
3-)Laboratuvar Kökenli Şarbon
Laboratuvarda bacillus anthracis bakterisinin incelenmesi sırasında gerekli önlemler alınmadığında veya kaza sonucu kişilere bulaştığında da şarbon vakaları görülebilmektedir.
Şarbon Tedavisi
Şarbon bakteriyel bir enfeksiyon olduğu için tedavide de antibiyotik tercih edilecektir.Bacillus anthracis bir çok antibiyotiğe duyarlı olan bir bakteridir.Bu yüzden yapılan antibiyotik duyarlılık testlerinde şarbon için en çok kullanılan antibiyotik penisilindir.Penisilin allerjisi olan kişilerde ise birinci kuşak sefalosporinler,tetrasiklinler,kloramfenikoller alternatif olarak kullanılabilir.Hastalığın ağırlığına göre verilen antibiyotiğin hızı ve derecesi değişiklik göstermektedir.Eğer hastalığa larinks,trakea gibi bölgelere bası yapan hayati ödemler eşlik ederse tedaviye ödem azaltıcı steroidler de(Kortizol) eklenir.Deri şarbonunda cerrahi bir müdahale yapılmamalıdır.Bu bakterinin daha çok yayılmasına ve sistemik sorunlar meydana getirmesine sebep olur.Antibiyotik tedavisi verilirken lezyonun gazlı bir bezle kapatılması yeterli olacaktır.Vücuda yayılan ve sistemik sorunlar oluşturan şarbon vakalarında semptomlara yönelik destekleyici tedaviler de uygulanır.
Mikrobiyolojik Şarbon Tanısı
 |
| Şarbon Mikroskobik Görüntü |
Laboratuvarda şarbonun türüne göre yara,lenf nodu,kan,periton sıvısı,beyin omurilik sıvısı gibi örnekler alınır.Bu örnekler;
Direkt mikroskobik inceleme
Kültür
Serolojik testler
ELISA
İmmunublot testler
İndirekt mikrohemagglütinasyon testi
Polimeraz zincir reaksiyonu
gibi mikrobiyolojik yöntemlerle incelenir.
Korunma ve Kontrol Yöntemleri
1-)Şarbon için risk altındaki kişilerin başlıca uyarılması gerekir.Örneğin hayvancılıkla uğraşan insanların hasta hayvanların etlerini kesip yememesi konusunda uyarı yapılmalıdır.Herhangi bir şüphede de bildirilmesi zorunlu bir hastalıktır.
2-)Basillus anthracis bakterisinin sporları canlılığını toprakta uzun süre koruyabilmektedir.Bu nedenle tarımla uğraşan ve endemik bölgede bulunan insanlar aşılanmalıdır.İnsanlar için protektif antijenden yapılan aşılar kullanılmaktadır.
3-)Şarbon hastalığından şüphelenilen hayvan derin bir şekilde gömülmelidir.Yapılabiliyorsa 2 metre çukurlar açılıp üstüne kireç dökülmelidir.Bunun sebebi şarbon bakterisinin hayatta kalma becerisinin çok yüksek olması ve salgın yapma riskinin büyük olmasıdır.
4-)Hayvanların hatalığa yakalanmadan önce risk grubundaysa attenüe spor aşısı ile aşılanması gerekir.
5-)Laboratuvarda enfeksiyon ajanıyla direk çalışan sağlık personeli de aşılanmalıdır.
6-)Hasta hayvanların kullandığı yem,gübre gibi materyaller yakılarak yok edilmelidir.
Yorumlar
Yorum Gönder